زادروز رضا براهنی خشن‌ترین منتقد ایرانی!

بیست‌ویکم آذرماه زادروز 78سالگی رضا براهنی است؛ نویسنده، شاعر و منتقد جنجال‌ برانگیزی که رضا سیدحسینی او را خشن‌ترین منتقد ایرانی دانسته است.

به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، براهنی، نویسنده کتاب «طلا در مس»، مطرح‌ترین چهره‌ نقد ادبی ایران بوده که موافق و مخالف به این نکته اذعان دارند. هرچند برخی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی در سال‌های اخیر، متأسفانه او را از وادی ادبیات بسیار دور کرده است.

 

رضا براهنی آذرماه 1314 در تبریز به دنیا آمد و در همان‌جا درس خواند و بزرگ شد. او در خانواده‌ای ساده متولد شده بود و در حال گذراندن دوران دبستان و دبیرستان، کار هم می‌کرد. براهنی در همان سال‌های نوجوانی با زبان‌های انگلیسی، فرانسه و عربی آشنا شد. در ۲۲ سالگی از دانشگاه تبریز لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی گرفت، سپس به ترکیه رفت و از دانشگاه بین‌المللی استانبول با درجه دکتری زبان و ادبیات انگلیسی فارغ‌التحصیل شد. براهنی پس از بازگشت به ایران در چند دانشکده تدریس کرد و در سال 1343 به استخدام دانشگاه تهران درآمد. تا سال 1361 در این دانشگاه به تدریس ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی پرداخت و هم‌زمان نقدهای ادبی بحث‌برانگیز خود را در مجله فردوسی منتشر می‌کرد.

 

 

براهنی در نقد بسیار بی‌پروا بود و کسی از دم تیغ نوشته‌هایش در امان نمی‌ماند. رضا سیدحسینی درباره نقدهای او گفته است: براهنی خشن‌ترین منتقدی بود که به میان آمد و بسیاری از ما نتوانستیم چنین منتقدی را بپذیریم. او منتقدی سخت‌گیر و تند است که اطلاعات تئوریکش به حدی زیاد است که می‌داند چه می‌گوید و چه می‌نویسد، منتها حرف‌هایش را سخت می‌گوید و نمی‌خواهد با ملایمت آن‌ها را بیان کند. با این وجود او چندی پیش در پیامی گفته بود از انتقاداتی هم که بر من وارد شده، چیز یاد گرفتم. بی‌تردید او باسوادترین منتقد ادبیات امروز است.

 

 

ناهید توسلی هم که در کارگا‌ه‌های نویسندگی براهنی حضور داشته است، اظهار می‌کند: رضا براهنی از آغاز نویسنده، شاعر، مترجم و از همه مهم‌تر، منتقدی متفاوت بوده است. او اولین کسی بود که «نقد ادبی» را در معنای علمی و آکادمیک آن وارد حوزه دانشگاهی ایران کرد و بر این نظر اکثرا متفق‌القول‌اند. براهنی به دلیل صراحت بسیار زیاد در زبان در ساخت جامعه شرقی مرد پدرسالار ما به سختی پذیرفته و تحمل می‌شد و این تا حدودی به شخصیت فردی، دیدگاه ضد مرد پدرسالار و روحیه اساسا آزادی‌خواه و دموکرات او برمی‌گردد. صراحت زبان نقد ادبی براهنی آن‌قدر زیاد است که گاهی به نظر می‌رسد می‌خواهد پوست نویسنده را بکند.

 

 

البته ایرج پارسی‌نژاد با بیان این‌که جدل‌های براهنی نقد اصولی نبوده‌اند، می‌گوید: در ایران دهه 40، رضا براهنی می‌آید در مجله «فردوسی» به پرخاش علیه شعر نادر نادرپور، ه. الف. سایه و سیاوش کسرایی می‌پردازد. این جدل‌ها گرچه خالی از ارزش نیست؛ اما نقد اصولی که بتوان در تاریخ نقد ادبی از آن به عنوان نقدی ماندگار یاد کرد، نیست و یک فصل کوتاه را می‌توان به آن اختصاص داد.

 

آهوان باغ، جنگل و شهر، شبی از نیمروز، مصیبتی زیر آفتاب، گل بر گستره ماه، ظل‌الله، خطاب به پروانه‌ها، رمان‌های روزگار دوزخی آقای ایاز، دو برادر آخر خطر در یک خط، چاه به چاه، بعد از عروسی چه گذشت، رازهای سرزمین من، همچنین کتاب‌های خیام و فیتزجرالد در عصر ویکتوریا، طلا در مس (3 جلد)، نقد تحلیلی شعر جدید، تجربه و خلاقیت در شعر و شاعری، قصه‌نویسی و کیمیا و خاک از جمله آثار منتشرشده رضا براهنی هستند.

از دیگر فعالیت‌های ادبی او، برپایی کارگاه قصه و شعر در دهه 70 است.