برای 104 سالگی «آندره ژید» از پیشگامان جنبش سمبولیسم در ادبیات

«آندره ژید»، نویسنده برنده فرانسوی برنده جایزه نوبل ادبیات از پیشگامان جنبش سمبولیسم در ادبیات به حساب می‌آید که در 21 نوامبر 1860 در خانواده‌ای متوسط در پاریس متولد شد.

 

آندره ژید
وی که در نوجوانی پدرش را از دست داده بود، نخستین رمانش را در 22 سالگی به نام «خاطرات آندره والتر» در نرماندی منتشر کرد. ژید در 25 سالگی با دخترخاله‌اش "مادلن روندو" ازدواج کرد که تا زمان مرگ همسر وفادارش ماند. وی که در زندگی شخصی‌اش ارتباط محدودی با همسرش داشت، بعدها توصیف این زندگی مشترک ناکام را پس زمینه یکی از کتابهایش آورد.

 

ژید در طول حرفه‌ کاری‌اش، علاوه‌بر نوشتن رمان‌هایی که در آنها به مقابله با محدودیت‌های اخلاقی و تقدس خشک می‌پرداخت، تلاش می‌کرد با صداقت ارزش آزادی انسان را به نمایش بگذارد. وی با نوشتن کتاب خاطرات و زندگی‌نامه شخصی‌اش در سیاست و جنبش‌های اجتماعی بین دو جنگ نیز نقش تاثیرگذاری را ایفا کرد.این نویسنده نامدار در نوشتن آثار ادبی‌اش که در آنها به حل تعارضات درونی‌اش و همچنین نشان دادن حقیقت زندگی در مقابل عقاید خشک مذهبی می‌پرداخت، از چهره‌هایی چون «پل واری» و «پی‌یر لوییس» الهام می‌گرفت.

 

اما بزرگترین منبع الهام ادبی وی «مالارمه»، بنیانگذار مکتب ادبی سمبولیسم بود که همین دوستی موجب شد آثار ژید به عنوان بزرگترین شاخص‌های ادبیات سمبولیسم شناخته شوند.نوشته‌های ادبی آندره ژید بعدها الهام‌بخش نویسندگان موفقی چون «آلبر کامو» و «ژان پل سارتر» شدند. اما یکی دیگر از علل شهرت و البته افزایش توانایی ادبی ژید، سفرهای متعدد وی در جوانی و به‌ویژه در طول دو جنگ جهانی بود.

 

آندره ژید که در پاریس متولد شده بود، در 24 سالگی برای اولین‌بار به شمال آفریقا سفر کرد و بلافاصله پس از بازگشت باردیگر در سال 1894 به همان کشورهای شمالی آفریقا سفر کرد. سفر بعدی وی به آفریقا دو سال پس از انتشار کتاب خاطراتش با نام «اگرچه دانه می‌میرد» و یک سال پس از آغاز فعالیت‌های جدی‌اش در عرصه افزایش حقوق مجرمین بود؛ اما وی این‌بار به یکی از کشورهای مستعمره فرانسه در آفریقا سفر کرده و یک سال در آنجا ماند.وی در طول اقامتش در آفریقا توانست به کشورهایی چون کنگو، چاد و کامرون سفر کند. حاصل گشت‌ و گذارهای وی در کشورهای آفریقایی سفرنامه‌هایی با نام «سفر به کنگو» و «بازگشت از چاد» بود که در مجله‌ها منتشر می‌شدند.

 

او در این سفرنامه‌ها به توصیف رفتار تجار فرانسوی در آفریقا و همچنین وضعیت شرکت‌های کشورهای استعماری در آفریقا که منابع طبیعی این قاره را نابود می‌کنند پرداخت. ژید همچنین وضعیت زندگی بومی‌هایی را که برای فراهم آوردن گیاه به خارج از شهر می‌رفتند و پس از هفته‌ها به اردوگاه‌های مستعمران بازمی‌گشتند توصیف می‌کرد.نوشته‌های ژید توانست در جنبش‌های ضداستعماری در فرانسه تاثیر بسزایی داشته باشد و علاوه‌بر آن آغازی برای ارزیابی دوباره تاثیر استعمار شد. ژید سه سال پس از بازگشت از سفر آفریقا، بار سفر به روسیه بست. وی در طول سال‌های 1930 به عقاید کومونیستی رو آورده بود؛ اگرچه هرگز به طور رسمی در هیچ گروه کمونیستی عضو نشده بود.

 

ژید در طول حرفه‌ کاری‌اش، علاوه‌بر نوشتن رمان‌هایی که در آنها به مقابله با محدودیت‌های اخلاقی و تقدس خشک می‌پرداخت، تلاش می‌کرد با صداقت ارزش آزادی انسان را به نمایش بگذارد. وی با نوشتن کتاب خاطرات و زندگی‌نامه شخصی‌اش در سیاست و جنبش‌های اجتماعی بین دو جنگ نیز نقش تاثیرگذاری را ایفا کرد.

 

همین گرایش‌های کمونیستی وی در نوشته‌ها و به‌ویژه سفرنامه هایش موجب شد اتحادیه جماهیر شوروی وی را به عنوان مهمان نویسنده‌های اتحادیه جماهیر به این کشور دعوت کند. اما نتیجه این سفر تنها سرخوردگی وی از این حکومت و خلق نوشته‌های انتقادی از حکومت کمونیستی حاکم در شوروی بود. انتشار این آثار انتقادی نسبت به جماهیر شوروی موجب شد ژید عده زیادی از دوستان سوسیالیست خود را از دست بدهد، به‌ویژه زمانیکه وی سفرنامه‌ای با نام «بازگشت از اتحادیه جماهیر شوروی» را در سال 1936 منتشر کرد.

 

علاوه‌بر آن، ژید مقاله‌ای نیز در کتاب ضدکمونیستی «خدایی که شکست خورد» ثبت کرد.سه سال پس از آغاز جنگ جهانی دوم، او باردیگر پاریس را به مقصد آفریقا ترک کرد و تا پایان جنگ در تونس ماند. مهمترین واقعه در زندگی آندره ژید در سال 1947 رقم خورد؛ زمانی که آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را به پاس نوشته‌های تاثیرگذار و هنرمندانه که در آنها به توصیف شرایط و مشکلات انسان‌ها و احساساتی چون عشق به حقیقت و حالات روانی پرداخته بود، به وی اعطا کرد.آندره ژید سال‌های پایانی عمرش را به نوشتن زندگی‌نامه‌اش اختصاص داد. وی در سال 1951 در 91 سالگی در پاریس درگذشت.

 

یک سال بعد آثار وی از سوی کلیسای کاتولیک روم در فهرست کتاب‌های ممنوعه قرار گرفت.می‌توان گفت مشهورترین اثر آندره ژید در ایران کتاب «مائده‌های زمینی» است که بخشی از آن نیز در کتاب درسی آورده شده است. این کتاب در واقع شامل قطعاتی ادبی است که در سال 1897 در فرانسه منتشر شدند. کتاب «مائده‌های زمینی» در سال 1895 نوشته شد، اما یک سال پیش از انتشار در مجله چاپ شده بود. این کتاب در واقع اعترافی از سوی ژید به تاثیر کتاب «چنین گفت زرتشت» نوشته نیچه است. چارچوب کتاب «مائده‌های زمینی» در واقع حاصل تغییر عقیده وی از عقاید خشک مذهبی به سوی آزادی اندیشه در اثر هم‌نشینی با ساکنان آفریقا است.

 

این کتاب شامل سه شخصیت با عنوان "راوی"، "معلم راوی" و "ناتانائیل" جوان است که ژید از طریق سخنان هر یک از این سه شخصیت، تجربیاتش را در شناخت احساسات آدمی درباره امنیت، شور زندگی و احساسات به خواننده منتقل می‌کند. این کتاب علاوه‌بر تاثیر گسترده بر نویسندگان جوان هم عصر آندره ژید، توانست شیوه‌ای نوین را در آفرینش متون ادبی پایه بگذارد.اما پرفروش‌ترین کتاب ژید در دنیای ادبیات کتاب «سکه سازان» است.

 

این کتاب در سال 1925 برای اولین‌بار در مجله موج نو ادبیات فرانسه منتشر شد. رمان «سکه‌سازان» کتابی است که شامل شخصیت‌های متعددی می‌شود که هر کدام داستانی متعلق به خود دارند و هریک از داستان‌ها در نقطه به دیگری مرتبط می‌شود.این رمان که در واقع با سبک "داستان در داستان" نوشته شده، شامل ماجراها و دیالوگ‌های بین افراد می‌شود که هر کدام روابط انسانی را توصیف می‌کند. ویژگی‌های ادبی این کتاب باعث شده که به عنوان رمان پیشرو در سبک نثر جدید در رمان‌نویسی شناخته شود.